UBND Tỉnh Hà Tĩnh vừa ra Quyết định số 1985/QĐ-UBND ngày 15/8/2024 công nhận Nhà thờ Lê Văn Nhiệm, xã Tân Mỹ Hà, huyện Hương Sơn là di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh.
Nhà thờ Lê Văn Nhiệm thuộc thôn Lạc Đình xưa, nay là thôn Tân Thắng, xã Tân Mỹ Hà, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
Căn cứ vào một số tư liệu, gia phả, sắc phong, còn lưu giữ tại nhà thờ chúng ta được biết dòng họ Lê Hữu có nguồn gốc từ Thanh Hóa, sau đó di cư vào Nghệ An từ những năm Lê Thái Tổ mới khởi binh. Đến khoảng đầu thế kỷ XVI một bộ phận đã di dời đến vùng đất Xa Lang - Đậu Xá dưới chân núi Thiên nhẫn và bãi bồi sông Ngàn phố sinh cơ lập nghiệp, con cháu dòng họ Lê Hữu đã chăm lo lao động, sản xuất, hiếu học, nuôi chí lập thân, lập nghiệp.
Đến nay dòng họ Lê Hữu đã trải qua 18 đời với hơn 500 năm phát triển. Trong quá trình tồn tại và phát triển dòng họ Lê Hữu trên vùng đất Xa Lang - Đậu Xá không ngừng phát triển, trở thành dòng họ lớn ở huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh.
Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, dòng họ Lê Hữu đã sinh ra những người con ưu tú, có nhiều đóng góp tích cực trên mọi lĩnh vực trong công cuộc xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước.
Gia phả dòng họ ghi: “Lê Hữu là thủy tổ của dòng họ Lê Hữu ở Xa Lang có tên thường gọi Lê Văn Nhiệm hiệu sinh Văn Đan, tự Thúy Lĩnh. Ông là người khỏe mạnh, cương trực có tư chất thông minh,lại hiếu học…”. Khi đến định cư ở vùng đất bãi bồi dưới chân núi Thiên Nhẫn, thì nơi đây còn hoang sơ, sơn cùng thủy tận đầy chướng khí, dân cư thưa thớt. Nhờ bản tính cần cù, chịu khó, và biết tập hợp dân làng, ông đã khai hoang, lập trại và mở lớp dạy học ở vùng đất Xa Lang, Đậu Xá… Ông và mọi người của dòng họ khác ở trong vùng đã có công lao rất lớn trong việc khai dân lập ấp, dựng làng mở cõi, tạo ra vùng đất Xa Lang - Đậu Xá trù phú hiện nay. Vì vậy, sau này, ông được xem như là một trong những người có công lớn trong việc khai khoang, mở đất, mở trí cho vùng đất Xa Lang, xã Tân Mỹ Hà ngày nay.
Sau khi ông Lê Văn Nhiệm mất một thời gian sau con cháu và dân làng lập nhà thờ để tôn vinh, và được các đời vua ghi công bằng việc ban cho nhiều sắc phong, hiện nay tại nhà thờ còn lưu giữ hai sắc phong.
Tiếp nối truyền thống dòng họ, con cháu của ông tích cực tham gia các phong trào đấu tranh cách mạng có nhiều đóng góp được Đảng và nhà nước ghi nhận.
Nhà thờ Lê Văn Nhiệm, được xây dựng cách đây hàng trăm năm. Dù đã được tu bổ, tôn tạo qua thời gian nhưng con cháu dòng họ vẫn bảo tồn, lưu giữ được nhiều yếu tố nguyên gốc của di tích.
Hàng năm, đến ngày 15 tháng 6 âm lịch (vào ngày giỗ của Cụ tổ) và các ngày rằm tháng giêng, rằm tháng bảy, tết nguyên đán con cháu khắp mọi miền đất nước tụ họp về tổ chức nghi lễ trang trọng, nghiêm túc, cùng thắp nén hương tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân. Qua đó tiếp sức mạnh tinh thần và động lực cho con cháu tiếp tục phát huy truyền thống quê hương, dòng họ, ra sức phấn đấu rèn luyện đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng đất nước.
Việc được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh là cơ sở để chính quyền và Nhân dân xã Tân Mỹ Hà nói riêng, huyện Hương Sơn nói chung tăng cường hơn nữa công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lịch sử của các di tích trong đời sống xã hội.